Er náttúran æðri manninum?

Vangaveltur sem komu upp í kunningjaspjalli. 

Getur verið að  til sé eitthvað sem kallist siðrænt gagnvart náttúrunni, eða er náttúran nokkuð annað en tilviljanakenndur atómmassi, melar og grjót, gras og gróður,dýr og menn?

 

Nú mætti setja fram þá hugmynd að náttúran hefði eingöngu eitthvert gildi gagnvart manninum.  Okkur fólkinu sé ómögulegt að meta hana út frá öðrum forsendum. 

Þannig gæti t.d. stór loftsteinn valdið dauða 90% lífs og það væri í sjálfu sér ekki merkilegra fyrir utan magnið en þegar lítill loftsteinn lendir á apa í afríku og drepur hann. Svona frá "sjónarmiði" náttúrunnar, henni væri sem slíkri nokk sama hvort sem væri enda hafi hún ekkert sjálf. 

Þegar maðurinn talar um að vernda náttúruna þá sé hann jafn mikið að tala út frá sjálfum sér eins og þegar hann talar um að vernda hana ekki þ.e. að láta svokölluð nýtingarsjónarmið ráða gagnvart friðunarsjónarmiðum. 

T.d. sé fjölbreytni náttúrunnar mikilvæg af því að maðurinn sé hluti af henni og það geti orðið vistkerfinu ógn (og þar með manninum) ef hann fjarlægist það um of og hirðir ekki um fækkun tegunda af brasi sínu. Þar megi nefna dæmi af fækkun býflugna líklega vegna notkunar á eitri en fækkunin sú ógni svo aftur manninum sjálfum með því að minna sé hægt að framleiða af ávöxtum. 

Aðrir tala um að náttúran sé mikilvæg óháð manninum og að manninum beri skylda til að vernda hana a.m.k. forðast eins og hægt er að eyðileggja hana. 

Þá er auðvitað spurning hvað er að vernda og hvað er að eyðileggja.

Einhver sagði að foss væri ekki annað en vatn sem félli fram af háum stalli.

Er það eyðilegging að setja þetta vatn í rör? Vissulega hverfur fossinn en er vatninu ekki sama?  Eða fjallinu?

Velta má fyrir sér hvað Sigríði í Brattholti gekk til https://www.mbl.is/greinasafn/grein/169636/ að hóta að henda sér í Gullfoss þegar fyrsta skóflustungan yrði tekin að virkjun hanns.  Reyndar er fróðlegt að skoða sögu Sigríðar og máta við ýmislegt í nútíma t.d. streð á móti sjálfsagðri afréttargirðingu (Erum við sem erum á mót orkupakka 3 í sömu stöðu?)nú eða hvernig Þorleifur ríki á Háeyri keypti Gullfoss af föður Sigríðar til þess eins að selja Einari Ben og félögum hann aftur með hagnaði (Guðlaugur Þór og vatnsréttindi eiginkonunnar,  frændur Bjarna Ben og kaupin af Ratcliffe, Björn Bjarna og tengdasonurinn sem vill fjárfesta í sæstreng,  í sambandi við orkupakka 3?)

En þetta að líta á fossin sem eitthvað stærra sér sjálfum og hafa engin not fyrir hann dauður?

Það er eitt að vilja friða náttúru fyrir einum ágangi manna þegar markmiðið með friðuninni er að nota hana á annan hátt t.d. til að selja hana túristum til áhorfs. Slíku má þó ekki rugla saman við þá skoðun eða trú að náttúran sé sjálfstætt fyrirbæri ofar manninum.   

Í þessu samhengi er mér  ekki ljós afstaða t.d. Ómars Ragnarssonar sem benti á það þegar Kárahnjúkavirkjun var í pípunum að hægt væri að "græða" á annan hátt á náttúrunni en að virkja hana, t.d. með túrisma.  Þetta var auðvitað rétt hjá Ómari og merkileg framsýni (m.a.v. hve túrisminn hefur vaxið síðan) en hvort hann benti meintum gróðapungum á þetta af því að þannig hugsuðu þeir en á sama tíma væri hann sjálfur að hugsa um náttúruna á öðrum forsendum, er mér ekki ljóst. 

Svipað gildir um þá sem eru á móti hvalveiðum, eru þeir það af því að þeir eru tilfinningalega (af sinni hálfu ekki hvalsins) tengdir hvalnum en eru að reyna að nota rök náttúrunýtingarsinna að meiri pening sé hægt að hafa út úr því að selja ferðamönnum það að skoða hvalina fremur en að drepa þá (þ.e. hvalina)af því að slík rök gangi betur í þá sem vilji aðeins græða á náttúrunni?


Það er í raun þetta sjónarmið hvort eitthvað sé til æðra manninum eða ekki sem er áhugavert í þessu. Venjulega hafa þeir sem slíku halda fram verið kallaðir trúmenn og margt í ranni náttúruverndarsinna minnir talsvert á slíka afstöðu. 

 
Vestræn einstaklingshyggja á erfitt með að fara mikið út fyrir einstaklinginn þó vel geti rúmast innan Darvínískra sjónarmiða að einstaklingar fórni sér fyrir heildina til að tryggja genum sínum eitthvert framhald.

En að einstaklingur fórni sér eða öðrum einstaklingum fyrir náttúruna er oss vestrænum aðeins tormeltara a.m.k. þeim sem líta á trú meira sem táknræna siðfræði en einhvern sannleik á bak við slæðuna. 

Fróðlegt væri að gera skoðannakönnun hvort menn telji réttlætanlegt að skjóta veiðiþjófa sem eru að reyna að drepa dýr í útrýmingarhættu t.d. fíla. 
Þar takast þessi sjónarmið á þó menn hafi nú trúlega lítið pælt í því.  En auðvitað má segja að fleiri menn hafi meiri hag af því að halda dýrunum lifandi (túrismi) en dauðum (ósjálfbærar veiðar). Svo ekkert er einfalt þar frekar en annars staðar. 

Hafi einhver lesið svona langt niður er honum væntanlega orðið ljóst að niðurstaðan er engin. 

Ætli það megi ekki bara kalla þetta opnar pælingar eða hugsað upp hátt. 

Athugasemdir

[Magnús Sigurðsson, 23.4.2019 kl. 06:23]

Það er til fólk sem hatast út í lúpínu, segja hana ekki eiga heima í náttúru landsins bláa.

Svo finnst öðrum gamlir skurðir flokkast undir loftslagsvá og vilja ræsa skurðgröfurnar aftur til að moka ofaní þá, þó svo það ýfi upp sárin.

Skógrækt er talin náttúruvæn, sérstaklega þegar kemur að hinni svokölluðu "loftslagsvá", en sumum finnst nóg komið af Alaskaösp, Beringspunti og Síberíulerki, sem útrýmir þeim gróðri sem fyrir var.

Það er jafnvel til svo náttúruvænt fólk að það vill setja á stofn Órækt ríkisins. Sjálfum finnst mér mikið til öræfa og auðna landsins bláa koma þó svo að gott sé að njóta skjóls í skógarrjóðri. 

Sennilega tekst manninum ekki að komast að niðurstöðu frekar en náttúrunni. En það er góð spurning hvort ætti að selja veiðileyfi á veiðimenn til tekjuöflunar fyrir dýr í útrýmingarhættu. Því öll náttúra mannsins virðist snúast um aurinn.

[Bjarni Gunnlaugur Bjarnason, 23.4.2019 kl. 19:59]

Svo eru það kjarnorkuverin með allan þann óþvera sem þeim fylgja en gætu orðið blessun mannkyns a.m.k. ef eitthvað er að marka útblásturstheoríur.